🎈 Ses 6 Sınıf Konu Anlatımı

bwKa. Bu yazıda neler okuyacaksınız?A- Sesin YayılmasıB- Sesin Katı Sıvı ve Gazlarda Yayılmasına Örnekler1. Sesin Katılarda Yayılması2. Sesin Sıvılarda Yayılması3. Sesin Gazlarda YayılmasıSesin Ortamlar Arası YayılmasıC- Ses Hangi Ortamda Yayılmaz ? Sesin Yayılması Önerilen Süre 4 ders saati Konu / Kavramlar Sesin katılarda yayılması, sesin sıvılarda yayılması, sesin gazlarda yayılması Sesin yayılabildiği ortamları tahmin eder ve tahminlerini test eder. A- Sesin Yayılması Titreşen maddeler sesi oluşturur. Oluşan sesler dalgalar halinde yayılır. Ses dalgaları durgun suya atılan taşın oluşturduğu dalgalara benzetilebilir. Ses dalgalarının enerjisi vardır. Bu enerji ile etrafa yayılır. Kulağımızın duyamamış olduğu seslerde vardır. Ses boşlukta yayılmaz. Ses sadece maddesel ortamda Katı-sıvı-gaz yayılır. Ses en hızlı katılarda sonra sıvılarda en yavaş gazlarda yayılır. B- Sesin Katı Sıvı ve Gazlarda Yayılmasına Örnekler Ses katı sıvı ve gazlarda yayılmaktadır. Sesin yayılması en hızlı katılarda, sonra sıvılarda en azda gazlarda olur. Sesin yayılması ile ilgili örnekler aşağıda sıralanmıştır. 1. Sesin Katılarda Yayılması 1. Sesin duvardan geçmesi Yan dairede yaşayan komşunuzun sesini duymuşsunuzdur. Ses duvardan geçmesi, sesin katı maddelerde yayıldığını gösterir. 2. Tren raylarındaki sesler Tren rayına kulağımızı dayadığımızda trenin sesini daha rahat duyarız. Ses Katı Maddelerde Daha Hızlı Yayılır 3. Plastik bardaktan telefon deneyi İki plastik bardak ortasından delinerek iple birbirine bağlanır. İp üzerinden sesin yayılması sağlanmış olur. Ağzımızdan çıkan ses plastik bardağa çarpar, bardaktan ipe iletilen ses diğer bardakta tekrar sese dönüşür. Bu sayede bardak ve ipten sesin iletilmesi sağlanmış olur. Bardak telefon 4. Sıraya başımızı koyup, kalemle sıraya vurma Kulağımızı sıraya dayayarak kalem ya da herhangi bir cisimle sıraya vurduğumuzda sesi duyabiliriz. Sırada oluşan ses kulağımızın içinde gibi hissederiz. Burada oluşan ses daha iyi iletilmiştir. 5. Bir matkapla duvarı delerken sesin yayılması Üst katta matkapla duvarı delen kişinin yaptığı ses evin her tarafında duyulur. 2. Sesin Sıvılarda Yayılması 1. Su içinde bulunan yunus ve balinanın haberleşmesi Suda yaşayan canlılardan bazıları çıkardıkları sesler ile haberleşmektedirler. Yunus ve balina bu şekilde haberleşen canlılardır. 2. Su içinde vurduğumuz taşların işitebilmemiz. Su içerisinde yüzerken, suyun içine başınızı sokup iki elimizle su içinde taşı birbirine vurduğumuzda taşların sesini duyabiliriz. 3. Gemilerde kullanılan sonar cihazı Gemilerde bulunan sonar cihazı sesin yansımasından yararlanılarak yapılmıştır. 4. Denizde yüzen taşıtların motor sesini su içinde iken duyabiliriz Deniz içindeki dalgıçlar suyun üzerinde çalışan motorun oluşturduğu sesi duyabilmektedirler. 3. Sesin Gazlarda Yayılması Hava ortamında çeşitli sesler duyarız. Duyduğumuz sesler sesin havada yayıldığını gösterir. 1. Konuşmaları duyabilmemiz İnsanların konuşmaları sesin havada yayılması ile gerçekleşmektedir. 2. Televizyon, radyo hoparlöründen çıkan sesler Hoparlörden çıkan sesler önce hoparlördeki kağıdı titreştirir. Bu kağıdın hareketi sonucu hava içindeki tanecikleri titreştirir. Bu şekilde oluşan ses dalgaları hava aracılığı ile kulağımıza kadar gelir. 3. Yıldırım ve şimşek olayı Gökyüzünde şimşek veya yıldırım olayı oluştuğunda, sesi her yere yayılır. Bu seslerin yayılması hava yolu ile olur. 4. Sokakta oluşan gürültü Sokakta çalışan bir iş makinesinin gürültüsü evimize kadar gelmektedir. Sesin Ortamlar Arası Yayılması Sokakta otomobilin çıkardığı ses odamızda bize gelinceye kadar önce hava ortamında yayılır, cam katı ortamdan geçer, tekrar hava ortamına geçerek kulağımıza gelir. Su içerisinde birbirine vurduğumuz taşlar önce sıvı ortamında yayılır, sonra gaz ortamında yayılarak kulağımıza gelir. C- Ses Hangi Ortamda Yayılmaz ? Ses boşlukta yayılmaz. Uzayda meydana gelen patlamaların sesini duyamayız. Havası boşaltılmış ortamlarda ses yine yayılmaz. Havası boşaltılmış ortamda ses duyulmaz. Fen ve teknoloji dışında, sinema, fantastik edebiyat ve tarih sevdalısı, sıkı bir Yüzüklerin Efendisi hayranı. Bu İçeriğin Siteye Eklenme TarihiSalı, Mart 08, 2022 6. Sınıf Fen Bilimleri 5. Ünite içerisinde yer alan Sesin Yayılması PDF Test İndir dokümanları cevap anahtarları ile birlikte hemen aşağıdaki listeye dahil edildi. Yeni dönemde özellikle deneme sınavlarında üstün başarı göstermek isteyen her öğrencinin mutlaka çözmesi gereken yeni nesil sorular da içeren bu Sesin Yayılması Testleri PDF dokümanlarına yenilerini eklemeye devam edeceğim. 6. SINIF 5. ÜNİTE KONU TEKRAR TESTLERİ Sesin Yayılması Yeni Nesil Test İndir Sesin Farklı Ortamlarda Duyulması Test İndir Sesin Sürati Yeni Nesil Test İndir Sesin Maddeyle Etkileşimi Test İndir PDF 6. Sınıf Tüm Üniteler Konu Testleri ve El Yazması Ders Notları İndir Oluşturulma Tarihi Ağustos 22, 2020 0143Ses maddeyle bir etkileşim içerisine girdiğinde farklı durumlarla karşılaşabilmektedir. İşte bu durumları ve etkileşim içerisinde meydana gelen yeni hususları daha iyi kavrayabilmek, bilgileri daha iyi pekiştirebilmek adına konunun detaylarını titreşim sonucu ortaya çıkarmış oldukları ses dalgası, madde ve ses arasında yaşanan etkileşimi ifade etmektedir. Sesin Maddeyle Etkileşimi Ses dalgalar halinde yayılan, titreşim sonucunda oluşan, yayılma hızı ve eylemini ortama göre değiştiren bir enerji yansımasıdır. Ses, maddenin ortaya çıkardığı titreşim alanından etkilenir ve yayma hızını maddesel bir ortamda katı, sıvı veya gaz molekül yapıları üzerinden gerçekleştirir. Bu nedenle ses boşlukta yayılamayacağı gibi bir engelle karşı karşıya kaldığında da ya da çarptığında, madde ile etkileşimini yansıtabilir, soğurulabilir veya iletebilmektedir. Bu yüzden sesin, herhangi bir madde üzerinden doğan etkileşimi farklı şekillerde sonuçlar yansıtmaktadır. Bu yansıma sesin maddeyle yaşadığı etkileşim üzerinden geçirme, soğutma ya da yansıtma özelliğini meydana getirmektedir. Ses ve madde arasında yaşanan etkileşimin şiddetini en aza indirgemek için günümüzde ses yalıtım malzemeleri bu alan için kullanım göstermektedir. Sesin yalıtımın şiddetinin düşürülmeye çalışıldığı yerler, genellikle ses ve kayıt stüdyolarıdır. Bu tarz ortamlarda varolan ses titreşimleri, maddeyle etkileşim dahilinde fazlasıyla şiddetlenmektedir. Bu durumda sesi soğutmak ve yansımasını kırabilmek adına yalıtım malzemeleri önemli bir yer tutmaktadır. Sesin Maddeyle Etkileşimden Doğan Hususlar Sesin Yansıması Yankı Ses dalgalarının bir engelle yaşadığı çarpışma sonucu, çıktığı ortama geri dönmesine ses yansıması denmektedir. Bu yansıma, sert ve pürüzsüz ortamlarda daha da şiddetlidir. Ses dalgalarının bir engelle çarpışıp, bu kez kaynağına geri dönmesi de yankı unsurunu ortaya çıkarmaktadır. Bu duruma örnek verecek olursak; bir sınıf içerisinde yer alan öğretmen ve öğrencilerin ses yansıması, ortamda yer alan pürüzlü engel fazlalığından dolayı şiddet aralığını düşük tutmaktadır. Ancak boş bir sınıf içerisinde yer alan bir kişinin ses şiddeti, duvarlara çarparak daha da fazla yankı yapacağından, yansıma da bir o kadar daha yüksek olacaktır. Bu durum dışında bazı canlılar yaşamlarını devam ettirebilmek için yansıma tekniği üzerinden iletişimlerini gerçekleştirmektedir. Yunus balığı, yarasa gibi canlılarda görülen bu özellik yaşamlarını devam ettirebilmek, besin ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına önemli bir etkileşim aracını ifade etmektedir. Günümüzde ses yansımasından daha da fazla yararlanabilmek için, sonar cihazları, ultrason aletleri ve radar gibi teknolojik imkanlardan Sesin Soğurulması Seste meydana gelen dalgalanmaların, çarptığı engeller aracılığıyla çıkacak olan enerjinin emilmesine sesin soğurulması denir. Ses pürüzlü, gözenekli ve yumuşak zeminlerde daha çabuk soğurulmaktadır. Bunun en büyük nedeni ses engelinin, bu ortamlarda daha da fazla bulunmasından kaynaklanmaktadır. Ses soğurulmasına verilebilecek en iyi örnek, kışın yağan kar kütleleridir. Bu kütleler gözenekli yapısı sebebiyle ses dalgalanmasını yutarak, ortaya çıkacak olan yüksek enerjinin ilerlemesine engel olmaktadır. Bunun haricinde sinema salonlarında, odalar arası ses geçişini engellemek adına sesin soğurulması için, duvar kaplamaların iç yüzeyleri yalıtımlarla Yalıtımı Oluşturulmak istenen ses düzeyinin bir yerden, farklı bir yere geçişinin engellenmesine, şiddetinin azaltılmasına ses yalıtımı denmektedir. Günümüzde ses yalıtımına duyulan ihtiyaç, canlıların çıkarmış oldukları gürültü hususundan doğmuştur. Gürültü aktörünün canlılar üzerinde bulunan fiziksel, fizyolojik, psikolojik ve performans üzerindeki etkileri yadsınamayacak kadar çoktur. İşte bu yüzden duvar, zemin, tavan arasına yapılan yalıtım sistemi, sesin ortam içinde tutumunu sağlayarak, etrafa yayılmasını Akustik Ses dalgalarının ve titreşimlerinin en iyi şekilde iletildiği, sesin özelliklerinin incelendiği bilim dalıdır. Akustik bilimi günümüzde iletişimin daha da iyi sağlanabilmesi veya yansıma ya da soğrulma yöntemi arasında yaşanan uyumsuzluğu çözmek adına kullanılmaktadır. Akustik bilimi, sinema salonları, tiyatrolar, konser alanları ve stadyum gibi ses şiddeti yüksek ortamlar için daha çok tercih edilmektedir. ÜNLÜ TÜREMESİ “-cık, -cik” ekiyle sözcük türetirken, sözcükte ve ekte bulunmayan fazladan bir ünlü ortaya çıkar. Bu olaya “ÜNLÜ TÜREMESİ” ek dar – cık → daracık ünlü türemesi az – cık → azıcık ünlü türemesi genç – cik → gencecik ünlü türemesi * ünsüz yumuşaması * Bazı sözcükler pekiştirilirken anlamca güçlendirilirken “ünlü türemesi” pekiştirilmiş sözcük sağlam → sa – p – a – sağlam ünlü türemesi yalnız → ya – p – a – yalnız ünlü türemesi ÜNLÜ DÜŞMESİ Türkçede her hecede bir ünlü bulunur. Bu nedenle ünlü düşmesinin olduğu yerde aynı zamanda hece sayısı da düşer. * İkinci hecesinde dar ünlü bulunan kimi sözcükler ünlüyle başlayan ek aldığında ünlü düşmesi hece düşmesi görülür. NOT Ünlü düşmesini yazıda göstermemek bir yazım yanlışıdır. sabır – ım → sabrım doğru sabırım yanlış ünlü düşmesi burun – u → burnu doğru burunum yanlış ünlü düşmesi nesil – i → nesli doğru nesili yanlış ünlü düşmesi gönül – üm → gönlüm doğru gönülüm yanlış ünlü düşmesi * Ad ile yardımcı fiilden oluşan bazı birleşik fiillerde “ünlü düşmesi” görülür. Bu tip birleşik fiillerde ünlü düşmesini yazıda göstermemek ve ad ile yardımcı fiili ayrı yazmak bir yazım Yard. Fiil şükür et– → şükret– doğru şükür et– yanlış ünlü düşmesi kayıp ol– → kaybol– doğru kayıp ol– yanlış ünlü düşmesi * ünsüz yumuşaması p › b * Yapım ekleriyle sözcük türetilirken bazen “ünlü düşmesi” görülür. sıyır- – ık → sıyrık doğru sıyırık yanlış ünlü düşmesi ayır- – ım → ayrım doğru ayırım yanlış ünlü düşmesi sarı – ar– → sarar– doğru sarıar– yanlış ünlü düşmesi kavur- – ul– muş → kavrulmuş doğru kavurulmuş yanlış ünlü düşmesi savur- – ul– an → savrulan doğru savurulan yanlış ünlü düşmesi * Bazı birleşik sözcüklerin oluşumu sırasında “ünlü düşmesi” görülür. pazar ertesi → pazartesi kayın ana → kaynana ne için → niçin ne asıl → nasıl ünlü düşmesi * Yer-yön anlamı taşıyan bazı sözcüklerde “ünlü düşmesi” görülür. Bu tip sözcüklerde, daha çok söyleyişte görülen “ünlü düşmesi”ni yazıda göstermek bir yazım yanlışı değildir. Her iki biçim de yazım kurallarına uygundur. bura – da → burda doğru burada doğru şura – da → şurda doğru şurada doğru ora – da → orda doğru orada doğru içeri – de → içerde doğru içeride doğru dışarı – da → dışarıda doğru dışarıda doğru ileri – de → ilerde doğru ileride doğru nere – de → nerden doğru nereden doğru ünlü düşmesi * Hece ölçüsüyle söylenen, yazılan şiirlerde kalıba uydurmak amacıyla ünlü düşürebilir. Güzelliğin on par’etmez para etmez ünlü düşmesi Bu bendeki aşk olmasa Âşık Veysel Yukarıdaki şiir hece ölçüsünün 8’li kalıbıyla söylenmiştir. Şair birinci mısrayı “Güzelliğin on para etmez” biçiminde söylese, 9 hece olduğu için şiirin ölçüsü bozulacak. Ölçüye uydurmak için bir ünlüyü düşürüyor, hece sayısı 8 oluyor. ÜNSÜZ DÜŞMESİ Kimi sözcüklerde türetme ve birleştirme sırasında “ünsüz düşmesi” görülür. küçük – cük → küçücük ünsüz düşmesi ufak – cık → ufacık ünsüz düşmesi yüksek – l → yüksel– ünsüz düşmesi alçak – l → alçal– ünsüz düşmesi seyrek – l → seyrel– ünsüz düşmesi ad – daş → adaş ünsüz düşmesi ast – teğmen → asteğmen ünsüz düşmesi üst – teğmen → üsteğmen ünsüz düşmesi ÜNSÜZ TÜREMESİ Bazı sözcükler ünlüyle başlayan ek aldıklarında veya başka sözcüklerle birleşirken, sözcüğün sonundaki ünsüz ikizleşir. Bu olaya “ünsüz türemesi” denir. * Bazı sözcükler ünlüyle başlayan ek aldıklarında “ünsüz türemesi” görülür. hak – ım → hakkım ünsüz türemesi şık – ı → şıkkı ünsüz türemesi * Ad ile yardımcı fiilden oluşan bazı birleşik fiillerde “ünsüz türemesi” Yard. Fiil af et– → affet– ünsüz türemesi his et– → hisset– ünsüz türemesi NOT Ad ile yardımcı fiilden oluşan birleşik fiillerde, birleşme sırasında ünsüz türemesi olursa, bu tip birleşik fiiller bitişik yazılır. Bunları ayrı yazmak bir yazım yanlışıdır. affetmek doğru af etmek yanlış reddetmek doğru ret etmek yanlış zannetmek doğru zan etmek yanlış ÜNSÜZ YUMUŞAMASI “p, ç, t, k” sert ünsüzleriyle biten sözcük veya eklere, ünlüyle başlayan bir ek ya da sözcük getirildiğinde bu ünsüzler yumuşayarak “b, c, d, g-ğ” biçimlerine dönüşür. Bu olaya “ünsüz yumuşaması” denir. p, ç, t, k › b, c, d, g-ğ SERT YUMUŞAK dolap – ın → dolabın SERT YUMUŞAK p › b ünsüz yumuşaması ilaç – ım → ilacım SERT YUMUŞAK ç › c ünsüz yumuşaması kanat – ı → kanadı SERT YUMUŞAK t › d ünsüz yumuşaması gözlük – üm → gözlüğüm SERT YUMUŞAK k › ğ ünsüz yumuşaması ahenk – i → ahengi SERT YUMUŞAK k › g ünsüz yumuşaması * Sert ünsüzle biten eklerden sonra ünlüyle başlayan başka bir ek getirildiğinde yine “ünsüz yumuşaması” meydana gelir. gel – ecek – iz → geleceğiz SERT YUMUŞAK k › ğ ünsüz yumuşaması NOT Sert ünsüzle biten bazı sözcüklerde “ünsüz yumuşaması” görülmez. hukuk – un → hukukun saç – ım → saçım devlet – in → devletin çöp – ü → çöpü ÜNSÜZ BENZEŞMESİ Sert ünsüzle p, ç, t, k, f, s, ş, h biten sözcüklerden sonra getirilen eklerin ilk harfi sert ünsüz olur. Sözcüğün son ünsüzü ile getirilen ekin ilk ünsüzü sertlik yönünden birbirine benzer, uyum sağlar. Bu kurala “ünsüz benzeşmesi” denir. Sert Ünsüzler p, ç, t, k, f, s, ş, h F ı s t ı k ç ı Ş a h a p dolap – tan SERT SERT ünsüz benzeşmesi koş – tuk – ça SERT SERT SERT SERT ünsüz benzeşmesi hukuk – çu SERT SERT ünsüz benzeşmesi hapis – ten SERT SERT ünsüz benzeşmesi NOT Ünsüz benzeşmesi kuralına uymamak bir yazım yanlışıdır. yapışkan doğru – yapışgan yanlış üretken doğru – üretgen yanlış konuştum doğru – konuşdum yanlış sokaktan doğru – sokakdan yanlış dişçi doğru – dişci yanlış sabahçı doğru – sabahcı yanlış ULAMA Ünsüzle biten bir sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir sözcük geldiğinde, birinci sözcüğün son ünsüzü ikinci sözcüğe ulanarak okunur. NOT Ulama, sadece okunuşta meydana gelen bir ses olayıdır. Ayrıca virgül ulamayı engeller. Benim için paranın hiçbir önemi yok. ulama ulama Senin alev gözlerin ulama Eritse şu ruhumu Buz olur kesilirim ulama Yanarken içim ulama KAYNAŞTIRMATürkçede sözcüklere ekler getirilirken, bazen sözcük ile ek arasına yardımcı kaynaştırıcı sesler girer. Bu olaya “kaynaştırma” denir. NOT “Kaynaştırma” olayının olduğu yerde aynı zamanda “ünsüz türemesi” de vardır. Çünkü sözcük ile ekte bulunmayan bir ses kaynaştırma ünsüzleri ortaya çıkmıştır. Kaynaştırma olayı değişik biçimlerde görülür a Kaynaştırma Ünsüzleri Türkçenin ses özelliklerine göre, iki ünlü yan yana gelemez. Ünlüyle biten bir sözcüğe ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde, sözcük ile ek arasına “y, ş, s, n” ünsüzlerinden biri getirilerek kaynaştırma yapılır. Kaynaştırma ünsüzleri y, ş, s, n y a ş a s ı n Sözcük Ek bahçe – e → bahçeye sofra – ı → sofrayı çınla – acak → çınlayacak yürü – erek → yürüyerek anla – an → anlayan kaynaştırma *ünsüz türemesi iki – er → ikişer altı – ar → altışar kaynaştırma *ünsüz türemesi çanta – ı → çantası beste – i → bestesi kaynaştırma *ünsüz türemesi pasta – ın → pastanın Gözde – in → Gözde’nin kaynaştırma *ünsüz türemesi Yorum ekle

ses 6 sınıf konu anlatımı